УДК 81’367.3=161.1=222.8=111

 

БЕЗЛИЧНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ РУССКОГО ЯЗЫКА СО СКАЗУЕМЫМ, ВЫРАЖЕННЫМ СЛОВАМИ КАТЕГОРИИ СОСТОЯНИЯ, И СПОСОБЫ ИХ ПЕРЕДАЧИ НА ТАДЖИКСКИЙ И КИТАЙСКИЙ ЯЗЫКИ

 

Чанг Лей

 

Аспирант

Таджикский национальный универистет

734025, Республика Таджикистан, Душанбе, пр. Рудаки, 17

Тел.: (+992) 93 586 66 16 (м.)

1290498212@qq.com

 

В настоящей статье впервые предпринимается попытка проанализровать способы и средства передачи русских безличных предложений со сказуемым, выраженным словом категории состояния в таджикском и китайском языках. Сопоставление способов и средств передачи русских безличных предложений со сказуемым словом категории состояния на таджикский и китайский языки базируется на данных перевода. Проанализированы структурно-семантические типы безличных предложений со словами категории состояния в русском языке, выявлены эквиваленты структурных типов безличных предложений в таджикском и китайском языках.

Согласно выводу автора, безличные предложения со сказуемым, выраженным словами категории состояния, составляют характерную особенность русского синтаксиса и имеют системную языковую природу. Отличительным признаком этого безличного предложения в русском языке является то, что в нем нет грамматического подлежащего.

Русским безличным предложениям в таджикском языке соответствуют различные типы односоставных: безличные предложения, определенно-личные и двусоставные предложения, а в китайском языке – двусоставные предложения.

Употребление в качестве соотносительных конструкций двусоставного или безличного предложения зависит от наличия /отсутствия субъекта состояния, а также от способа выражения главного члена в безличных предложениях русского языка. Иногда эквивалентная конструкция в таджикском языке может быть оформлена и как безличное, и как двусоставное предложение.

Ключевые слова: синтаксис; простое предложение; безличное предложение; категория состояние; семантика; структура; модальность; способы передачи; русский; таджикский; китайский языки.

 

Литература

 

1.    Бабайцева В.В. Синтаксис русского языка. –М.: ФЛИНТА: Наука, 2015. – 576 с.

2.   Белошапкова В. А. Современный русский язык: Синтаксис. – М.: Высшая школа, 1977. – 248с.

3.   Виноградов В. В. Основные вопросы синтаксиса предложения // Вопросы грамматического строя. – М.: АН СССР, 1955. – С. 389-435.

4.   Галкина-Федорук Е.М. Безличные предложения в современном русском языке. – М.: МГУ, 1958. – 332 с.

5.   Гвоздев А.Н.Современный русский литературный язык. Ч.2. – М.: Учпедгиз, 1961. – 302 с.

6.   Золотова Г.А. Коммуникативные аспекты русского синтаксиса. – М.: Наука,1982. – 368 с.

7.   Лекант П.А. Синтаксис простого предложения в современном русском языке. – М.: Высшая школа,1974. – 160 с.

8.   Русская грамматика. Т.2 / под ред. Н.Ю.Шведовой. – М.: Наука, 1982. – 709с.

 

 

IMPERSONAL SENTENCES OF THE RUSSIAN LANGUAGE WITH PREDICTIVE,

EXPRESSED WITH WORDS OF STATE CATEGORY, AND WAYS OF THEIR

TRANSFER INTO TAJIK AND CHINESE LANGUAGES

 

Chang Lei

 

Postgraduate student

Tajik national university

734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki ave., 17

Ph.: (+992) 93 586 66 16 (m.)

1290498212@qq.com

 

In this article, an attempt is made for the first time to analyze the ways and means of transmitting Russian impersonal sentences with a predicate, a expressed word of the category of state in the Tajik and Chinese languages. Comparison of methods and means of transferring Russian impersonal sentences with the predicate of the state category into Tajik and Chinese is based on translation data. Structural-semantic types of impersonal sentences with words of the state category in Russian are analyzed, equivalents of structural types of impersonal sentences in Tajik and Chinese are revealed.

According to the author's conclusion, impersonal sentences with a predicate expressed in words of the category of state constitute a characteristic feature of Russian syntax and have a systemic linguistic nature. A distinctive feature of this impersonal sentence in Russian is that it does not have a grammatical subject.

Russian impersonal sentences in the Tajik language correspond to various types of mononeclear sentences: impersonal sentences, definitely-personal and two-part sentences, and in Chinese – two-part sentences.

The use of a two-part or impersonal sentence as correlative constructions depends on the presence / absence of the subject of the state, as well as on the way the main member is expressed in impersonal sentences of the Russian language. Sometimes an equivalent construction in the Tajik language can be framed both as an impersonal and as a two-part sentence.

Keywords: syntax; simple sentence; impersonal offer; category state; semantics; structure; modality; transmission methods; Russian; Tajik; Chinese languages.

 

References

 

1.      Babaitseva V.V. The syntax of the Russian language. –M.: FLINTA: Nauka, 2015. – 576 p.

2.      Beloshapkova V.A. Modern Russian language: Syntax. – M.: Vysshaya shkola, 1977. – 248 p.

3.      Vinogradov V.V. Basic questions of sentence syntax // Questions of the grammatical structure. – M.: AS USSR, 1955. – P. 389-435.

4.      Galkina-Fedoruk E.M. Impersonal sentences in modern Russian. – M.: MSU, 1958. – 332 p.

5.      Gvozdev A.N. Modern Russian literary language. Part 2. – M.: Uchpedgiz, 1961. – 302 p.

6.      Zolotova G.A. Communicative aspects of Russian syntax. – M.: Nauka, 1982. – 368 p.

7.      Lekant P.A. The syntax of a simple sentence in modern Russian. – M.: Vysshaya shkola, 1974. – 160 p.

8.      Russian grammar. V.2 / ed. by N.Yu.Shvedova. – M.: Nauka, 1982. – 709 p.

 

 

ҶУМЛАҲОИ БЕШАХСИ ЗАБОНИ РУСӢ БО ХАБАРИ ТАВАССУТИ КАЛИМАҲОИ КАТЕГОРИЯИ ҲОЛАТ ИФОДАШУДА ВА ТАРЗҲОИ ИХ ИФОДАШАВИИ ОНҲО

ДАР ЗАБОНҲОИ ТОҶИКӢ ВА РУСӢ

 

Чанг Лей

 

Аспиранти

Донишгоҳи миллии Тоҷикистон

734025, Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе, х. Рӯдакӣ, 17

Тел.: (+992) 93 586 66 16 (м.)

1290498212@qq.com

 

Дар мақолаи мазкур бори нахуст кӯшиши таҳлил намудани тарзҳо ва воситаҳои ифодашавии ҷумлаҳои бешахси забони русӣ бо хабари тавассути калима дар категорияи ҳолати забонҳои тоҷикӣ ва хитоӣ ифодаёфта ба харҷ дода шудааст. Муқоисаи тарзҳо ва воситаҳои ифодашавии ҷумлаҳои бешахси забони русӣ бо хабари тавассути калима дар категорияи ҳолати забонҳои тоҷикӣ ва русӣ ифодашуда ба маводи тарҷумавӣ такя мекунад. Намудҳои сохторӣ ва маъноии ҷумлаҳои бешахс бо калимаҳои категорияи ҳолат дар забони русӣ ифодашаванда таҳлил гардида, эквивалентҳои намудҳои сохтории ҷумлаҳои бешахс дар забонҳои тоҷикӣ ва хитоӣ ошкор карда шудаанд.

Мувофиқи хулосаи муаллиф, ҷумлаҳои бешахси бо хабари тавассути калимаҳои категорияи ҳолат ифодашуда, хусусияти характерноки наҳви забони русиро ташкил дода, дорои табиати бонизоми забонӣ мебошанд. Нишонаи фарқкунандаи чунин ҷумлаи бешахс дар забони русӣ он аст, ки дар он мубтадои грамматикӣ вуҷуд надорад.

Ба ҷумлаҳои бешахси забони русӣ дар забони тоҷикӣ намудҳои гуногуни ҷумлаҳои яктаркиба: ҷумлаҳои бешахс, ҷумлаҳои муайяншахс ва ҷумлаҳои дутаркиба, дар забони хитоӣ бошад – ҷумлаҳои дутаркиба мувофиқат мекунанд.

Ба сифати сохторҳои ҳамнисбат истифода шудани ҷумлаҳои дутаркиба ё ҷумлаи бешахс аз вуҷуд доштан ё надоштани субъекти ҳолат, инчунин аз тарзҳои ифода шудани сараъзо дар ҷумлаҳои бешахси забони русӣ вобастагӣ дорад. Баъзан сохтори эквивалентӣ дар забони тоҷикӣ метавонад ҳам ба монанди ҷумлаи бешахс ва ҳам чун ҷумлаи дутаркиба сурат гирад.

Вожаҳои калидӣ: наҳв; ҷумлаи сода; ҷумлаи бешахс; категорияи ҳолат; маъно; сохтор; модалият; тарзҳои ифодашавӣ; забони русӣ; забони тоҷикӣ; забони хитоӣ.